Kalça eklemini oluşturan uyluk kemiği ve onun uzantısı olan top şeklindeki femur başını birleştiren femur boyun kısmında ve boynun altındaki trockanterik bölgedeki kırıklar kalça kırığı adını almaktadır. Yaşlılıkta kemik erimesine bağlı olarak, sık görülen önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kimlerde ve nasıl oluşur?
Yaşlılarda kemik erimesi nedeniyle, genellikle basit düşmelerle, gençlerde ise trafik kazası veya yüksekten düşme gibi ciddi travmalar sonucu oluşur. Yaşlılarda Menapoz sonrası kemik erimesinin ( osteoporoz ) kadınlarda daha fazla oluşu nedeniyle kadınlarda daha sık görülmesine karşın erkeklerde de yaşla birlikte kemik erimesi oluştuğundan, erkeklerde de görülmektedir.
Yaşın ilerlemesi ile görme sorunları, kas zayıflıkları ve eşlik eden hastalıklar ( yüksek tansiyon, şekerin yükselmesi veya düşmesi, inme gibi problemler) hastanın düşmesine yol açarak zayıflamış olan kemikte kırıklara yol açmaktadır.
NASIL TANINIR?
Kırık uçları yer değiştirmiş, yani tam kırık olmuşsa, hasta yürüyemeyeceği ve şiddetli ağrısı olacağından dolayı hekimin tanıyı koyması çok kolaydır. Çünkü o taraf bacak kısalmış ve dışa dönük pozisyondadır. Röntgen ile kırık tipi belirlenir ve ona göre tedavi edilir.
Kalçada kemiğin zayıflığına bağlı Yorgunluk ( stres ) kırıkları olduğu zaman, kırık uçları ayrılıncaya( tam kırık ) kadar hastalar; kalça, diz ve bel bölgesinde ağrı yakınmaları ifade ederek yürümeye devam edebilirler. Bu grup hastalarda ileri yaşa bağlı bel sorunları da olduğu için bir kısmı belden ameliyat olduktan sonra yakınmalarının geçmemesi üzerine, kalçadaki esas sorunun tanısı ve tedavisi gerçekleştirilir. Kalça bölgesinde yansıyan ağrı nedeniyle hastaların bel, kalça ve diz muayeneleri yapıldıktan sonra karar verilmelidir. Gerekirse Kalçanın çok planlı bilgisayarlı tomografisi veya ülkemizde daha sık kullanılmakta olan Magnetik resonans görüntüleme ile tablo netleştirilmelidir.
Riskler nelerdir?
Hastaların bir grubunda metabolik tablonun bozulması ile hasta düşerek kalçasını kırabilir. Bir kısmında da düşme sonrası metabolik tablo bozulur. Yatağa bağımlı hale gelen hastada metabolik sorunlara yatak yaraları, akciğer sorunları ve akciğer embolisi gibi hayatı tehdit eden tablolar ortaya çıkabilir. Hastaları en kısa sürede ameliyat ederek, kırığın tespitini takiben hastanın ağrısı azalacağı için, yatak içinde oturtma, yan çevirme ve yürütme mümkün olmaktadır.
Nasıl karar alınır?
Tedavide hedef, hastayı yatağa bağımlılıktan kurtararak ek sorunların oluşmasını engellemektir. Ameliyat olmayan hastaların ölüm riski yüksektir. Bu nedenle kalça kırıklarının güncel tedavisi ameliyattır. Ancak, kalça kırığı olan hastaların metabolik dengeleri sorunlu olduğu için azami özen gösterilmeli, her türlü hazırlık yapıldıktan sonra ( konsültasyonlar) ideal şartlarda hastalar yarı acil olarak ameliyat edilmelidir. Kalça kırığı olan hastaların yaklaşık olarak 1/3 ü ameliyat döneminde ( ameliyat öncesi-ameliyatta – ameliyat sonrası erken dönemde) kaybedilebilmektedir.
Tedavi: Hastayı yatağa bağımlılıktan bir an önce kurtarmak ve eskisi gibi yürümesini sağlamak ya da yatak içinde ağrısız bakımını sağlamak amacıyla cerrahi tedavi uygulanmalıdır.
Tedavide Seçenekler Nelerdir?
Kalça bölgesinde kırığın yeri ve şekli, hastanın yaşı, yürüme potansiyeli olup olmadığına göre tedavi seçilmektedir. Uyluk kemiğinin üst kısmındaki ( femur boynu) kırıklarda hasta genç ise kırığın iyileştirilmesine yönelik tedaviler uygulanır. Kırık Tedavisi sonrası ise, kırık kaynayıncaya kadar ameliyatlı ayağa tam yük verdirilmez.
Plak ve vida ile tespit
Kalça bölgesi Trochanterik kırık intramedüller çivi ile tespit
Hasta yaşlı ise, bu bölgede kırık iyileşmesi sorunlu olabildiğinden eklem protezleri uygulanarak hastaların tedavisi sağlanır. Protez uygulanan hastalar, ameliyat sonrası ameliyatlı ayağa tam yük verebilirler.
Ameliyat sonrası takip nasıl olmalı?
Ameliyat sonrası kas zayıflamasını önlemek için egzersizlere hemen başlanmalıdır. Yapılan ameliyata göre hastanın ayağını basıp basmayacağı belirlenir. Hastanın bacağındaki kasları aktif olarak çalıştırması istenir. Böylece toplardamarlarda pıhtı oluşum riski azaltılır. Pıhtıyı önleyici çorap ve ilaçlar minimum 45 gün, hasta ayağını aktif olarak kullanıncaya kadar önerilmelidir. Kemik erimesi açısından tarama yapılarak, gerekli hastalara kemik erimesini azaltıcı ilaçlar başlanır.
Kırığı önlemek için neler yapılmalı:
Yaşı ilerleyen hastaların kemik erimesini önlemek için; yürüyüş yapmaları, aşırı kahve içmemeleri, süt ve süt ürünlerinden yeteri miktarda tüketmeleri önerilir. Kemik erimesinden şüphelenilen hastalarda, kemik taraması yapılır ve gerekirse tedavi verilir.
Evde yapılacak modifikasyonlar: halıların kaymaması için sabitlenmesi, kapı eşiklerin ve kabloların takılmaya bağlı düşmeleri önlemek için kaldırılmaları, mümkünse merdivenli binada ikamet edilmemesi ya da kaymayı engelleyici materyallerin merdiven ve ıslak zeminlerde kullanılması sağlanmalıdır.