Aşınmış olan eklem yüzlerinin, suni eklemlerle değiştirilmesi durumudur. Günümüzde diz dışında pek çok eklemde debaşarı ile uygulanmaktadır.
Kimlere protez gereklidir?
- Ciddi ağrı ve fonksiyon kısıtlılığına neden olan diz kireçlenmelerinde
- Ciddi ağrı ve röntgende ileri derecede harabiyete neden olan romatizmal hastalıklarda
- Ameliyatsız yöntemlerle sonuç alınamayan eski eklem içi kırıklı hastalar
Uygun yapılmış bir diz protezi ile oldukça başarılı bir şekilde tedavi altına alınabilir.
Kalça Protez ameliyatı acil girişim gerektirir mi?
Hiçbir eklem protez ameliyatı acil girişim gerektirmez. Çünkü insanlar bu problemleri ile yıllardır beraber yaşamaktadırlar. Saatler ve günlerden ziyade, aylar ve yıllar bu müdahalenin zamanlamasında önemli olabilir.
Zira insanlar yaşlandıkça kas zayıflıkları olmaktadır, birde buna kireçlenme nedeniyle hareketin azalması sonucu kasların az çalıştırılması sonucu zayıflık eklenmektedir. O nedenle çok gecikmiş protez vakalarında kas zayıflıklarına bağlı ideal performansın yakalanmasında zorluklar olabilir.
Kemikte aşırı aşınmaya bağlı oluşan kayıplar nedeniyle bu bölgelere kemik eklemeleri yapmak gerekebilir. Bu da ameliyat sonrası hastaların protezli kalçalarına basma süresinin gecikmesine neden olabilir.
Ameliyatlar nasıl yapılmaktadır?
Uygun sterilite şartlarına sahip ameliyathanelerde bu ameliyatlar gerçekleştirilmektedir. Ameliyathaneleri çok eski zamandan kalmış hastaneler dışındaki pek çok hastane uygun sterilite şartlarına sahiptir.
Kalça protez hastalarının büyük kısmı, ileri yaş hastaları olmaları nedeniyle genellikle belden uyuşturma tercih edilmektedir. Belden uyuşturulan hastalarda ameliyat ağrısı, uyutulan hastalara göre daha geç ortaya çıkmakta ve yapılan anestezi nedeniyle daha az ağrı hissedilmektedir.
Bel de ciddi kireçlenmesi olmayan hastalarda epidural katater uygulamaları ile hem ameliyat uyutulmadan yapılabilmekte hem de ameliyat sonrası 3-4 gün kateterden ilaç verilerek, morfine gerek kalmadan hastaların ağrıları kontrol edilebilmektedir.
Hasta ne zaman yürüyebilir?
Kemik onarım yapılmayan yani komplike olmayan vakalarda hastalar ameliyatın ertesi günü ayaklarının üzerine basarak yürüyebilirler.
Kalça Protezi sonrası çıkık nasıl engellenir?
Kalça protezi ameliyatları esnasında, ameliyatı yaparken eklem kılıfı (kapsülü) çıkarılmaktadır. Menteşeli olmaları erken gevşemeye yol açacağından, yuvaya konulan parça ile aşağıdaki yuvarlak bölüm birbirinden bağımsız hareket etmektedirler. Çıkarılan eklem kılıfı vücut tarafından tekrar tamir edilinceye kadar, çıkık riskini engellemek için, kalça eklem hareketleri sınırlanmalıdır.
Ameliyat içindeki güvenli sınırlar göz önüne alınarak, tuvalet yükseltisi kullanmaları ve alçak yere oturmamaları önerilir. Genellikle ilk 1,5 ay otururken, 90 dereceden daha öne eğilmemeleri istenir.
Çok deforme olmayan vakalarda, son yıllarda kalça eklem kapsülü uygun ise ameliyat sonrasında onarılarak, çıkık riskini azaltmak mümkün olmaktadır.
Hastanede ne kadar kalınmaktadır?
Genellikle 5-6 gün süre yeterli olmaktadır. Hastanın yarasının temiz olması, istenilen hareket açıklığının ve kas kontrolünün sağlanmasını takiben hastalar taburcu edilmektedir.
Enfeksiyon riski ne kadardır?
Ameliyat öncesi, vücutta enfeksiyon odağı taraması yapılmalıdır. Enfeksiyon var ise bunun tedavisi sonrası protez yapılmalıdır. Bu şartlarda protez yapılan olgularda risk %1 olarak ifade edilmektedir. Metal alerjisi oldukça nadir bir sorundur( 1/100000 gibi).
Sorunların en büyük grubunu enfekte vakalar oluşturmaktadır.
Kalça protezi enfeksiyonu önemli bir sorundur. Olmaması için bütün önlemler alınmalıdır.
Kalça protezi enfeksiyonlarında kabaca 3 ana grup sorumlu tutulmaktadır
- Ameliyathane şartları
- Cerrahi teknik ( ameliyat ekibinin yetkinliği ve doku saygısı, vs )
- Hastaya ait faktörler ( hastanın savunma sistemindeki farklılıklar)
Protez sonrası erken dönemde enfeksiyon olabileceği gibi geç dönemde de enfeksiyon gelişebilir.
Diş ya da idrar enfeksiyonları sonrası kana karışan mikroplar protezli bölgede enfeksiyona yol açabilir. Bu nedenle enfeksiyondan şüphelenildiği durumlarda hemen bir doktora başvurarak antibiyotik almaya başlamak gerekmektedir.
Protezler kemiğe nasıl tutunurlar?
Protezler kemiğe iki yolla tespit edilebilirler. Ciddi kemik erimesi olan ve kemiğin protezin etrafını sararak protezin sağlam tutunmasında sorun olacağı düşünülen vakalarda çimentolu protezler kullanılır.
Kemik iyileşmesi sorunu olmayan ve kemik kalitesi iyi korunmuş, yükün protez tarafından kemiğe iyi aktarılacağı düşünülen hastalarda çimentosuz protezler kullanılır.
Protezin ömrü ne kadardır?
Protezlerde gevşemenin en büyük nedeni metal komponentler arasındaki özel polietilen denilen maddenin aşınması ve bunun kemikte oluşturduğu tahribattır. Ancak son yıllarda bu maddenin ekstra güçlendirilmiş formları üretilerek dayanıklılığı daha da arttırılmıştır. Ayrıca 65 yaş altındaki genç sayılabilecek hasta grubu için daha ideal sürtünme özelliklerine sahip seramik eklemleşmeler kullanılmaktadır.
Kalça protezinin ömrü 10 yıl -15 yıl gibi tanımlamalar gerçeği yansıtmamaktadır. 20 yıl ve üzeri kullanan pek çok vaka vardır. Protez yapıldığı zaman, hedef revizyon gerekmeden hastanın ömrünün vefa etmesidir.
Bu amaçla proteze binen yükün fazla olmaması için hastanın kilo almaması, kilolu ise kilo vermesi istenir.
Başarılı bir kalça protezi için; hasta seçimi, protez seçimi ve cerrahi teknik önemlidir.
Hastanın
- Rehabilitasyona uyum sağlayacak hasta ( demans vs.)
- Nöromuskuler kontrol sorunları olmayan
- Uygun hijyene sahip hasta olması sağlanmalıdır.
Pek çok protez seçeneği vardır. Hastanın kemik kalitesi, yaşı ve ihtiyaçlarına göre seçil yapılmalıdır.
Takipler nasıldır?
Protez ameliyatı olan hasta
- 2 haftada görülür ve dikişleri alınır.
- 3 haftada hareket açıklığı açısından değerlendirilir, gerekirse fizik tedaviye yönlendirilir.
- 6 haftada tekrar muayene edilir.
- 3 ayda röntgenleri istenir ve muayene edilir.
- 6 ayda tekrar değerlendirilir.
- 1 yılda ve bundan sonraki dönemde de yıllık röntgen takipleri ve muayeneleri yapılmalıdır.
- Yıllık röntgen muayenesindeki amaç protezle ilgili herhangi bir sorun olduğunda bunu erken fark etmek ve problem ilerlemeden gerekirse müdahil olmayı amaçlamaktadır.
Mutlu hasta: İyi cerrahi + Rehabilitasyona uyan uyumlu hasta denklenminde saklıdır.
Kalça protezi ameliyatı hafife alınacak bir ameliyat değildir. Başarısız cerrahiler yada enfeksiyon nedeniyle müdahele edilen hastalarda, hiçbir zaman baştan iyi yapılmış bir protezin performansının sağlanamayacağı iyi bilinmelidir. Çünkü kemik kalitesi ve çevredeki bağların kalitesi, tekrarlayan müdahaleler ile hızla bozulmakta ve ilk baştan iyi yapılmış bir protezin performansını yakalamak mümkün olmamaktadır.